БЕСЛАН.РУ

Хæст куы банцад æвдай азы размæ, уæд уый æнхъæл чи уыдис, æмæ ма искæд нацизм фæстæмæ сног уыдзæн, йæ дадзинты туг ацæудзæн, йæ къухмæ хæцæнгарз райсыны фадат ын фæуыдзæн. Фæлæ, хъыгагæн, истори ногæй æрзилы, æмæ абон Украинæйы цы цаутæ цæуы, уыдон уымæн - æвдисæн.
Нацисттæн, Бандерæ æмæ Шухевичы байзæдтæгтæн, лæгмартæн сæ ных ничи къуыры, æмæ гитлеронтæ цы фыдмитæ арæзтой Советон Цæдисы горæттæ æмæ хъæуты оккупацийы рæстæг, уыдон дæр уыдæттæ аразынц, тугдзых сырд туджы ад куы бамбары, уæд ын бауромæн куыд нал вæййы, афтæ нырыккон нацисттæ хурхæй марынц Донецк æмæ Луганскы республикæты цæрджыты. Алкæйы зæрдæйы дæр æвзæры уый фæдыл маст, фæлæ Украинæйы йæ фыд, йе ‘фсымæр кæмæн баззад хæсты рæстæджы, уыдонæн та, æвæццæгæн, бынтон зын сты уыцы æнæраст хъуыддæгтæ. Ахæм æнкъарæнтæ æвзæры, Раздзогæй фæцу æмæ ма ‘рцуйы фæндагыл чи араст æмæ хæсты арты чи басыгъд, уыцы хъæбатыр Къозаты Голайы байзæдтæгтæм дæр. Æрæджы редакцимæ æрбацыд йæ чызг Джыбылаты Залис æмæ æрхæндæгæй дзырдта, къорд азы разæй, нæ паддзахæдты ахастдзинæдтæ ма дзæбæх куы уыдысты,уæд Украинæйæ сæрмагондæй кæй ссыд лæг, ахуыргæнæг Василий Белоус, кæцы базонгæ Голайы бинонтимæ, стæй культурæйы артдзæсты Раздзоджы цæрджыты æрæмбырд кодта æмæ сын радзырдта се ‘мзæххоны хъысмæты тыххæй.

Белоус разамынд лæвæрдта г.Холмскы 43-æм скъолайы сырх фæдсгарджыты къордæн. Уыдон сбæлвырд кодтой Приднепровьейы партизанты къорды хæстон фæндаг.

…Цыд 1943 азы дыккаг мæй. Нæ патриоттæ суæгъд кодтой г. Никопольмæ хæстæг лагерæй не ‘фсæддонты. Фашистон уацарæй ратыдтой 60 адæймаджы. Женя Шикута, Галина Основенко æмæ Шурæ Соколянская партизанты хæслæвæрдмæ гæсгæ куыстой Никополы Хуссар – хæтæлты заводы. Завод немыц фæстæмæ скусын кæнынмæ хъавыдысты. Цехты хæлццæгтæ æддæмæ хастой советон уацайрæгтæ. Иухатт сихорафон краныл кусæг чызг бацыд Къозаты Голамæ æмæ йын «бустæхуызæй» бауайдзæф кодта, дæхиуыл цæмæ ауæрдыс, куы ныммæлай, уымæй, дам, тæрсыс? Цæугæ æмæ, дам, уæртæ уыцы агуыридуртæ де ‘мбалимæ сæ бынаты сæмбæлын кæнут. Немыцæгтæ йæм разыйы каст кодтой, чызг уацайрæгтыл кæй хъæр кодта, уый сын æхсызгон уыд. Чызг та ныллæг хъæлæсæй дзуры Голамæ:

- Уæртæ бырæттæй чи байдзаг, уыцы хæтæл у ацæуæн.

Гола бамбæрста чызджы хиндзинад, бамбарын æй кодта йе’мбал Евгенийæн дæр. Краныл бадæг чызгмæ кæсынц, æмæ сæм йæ сæрæй куы ацамыдта, цæугæут, зæгъгæ, уæд сæм цыдæр ныфс фæзынд. Абырыдысты хæтæлы, разынд сæм рухсы цъыртт, уый фæстæ къудзитæ, хæлд сара...

Æвæццæгæн, суткæйы бæрц фæцыдысты Гола æмæ Евгений хурыскæсæнырдæм, фæндагыл ма сыл бафтыдысты, партизан чызджытæ кæй суæгъд кодтой, ахæм уацайрæгтæ. Сæ иу – Петр Калугин, Кубаны скъолайы раздæры директор. Иннæ – Семин, мидхæсты архайæг. Калугины къорд размæ цыд Днепропетровскы, Николаевы, Кировограды облæстты быдырты, стыр зиантæ кодта знагæн, афтæмæй.

Фæлæ 1943 азы февралы Калугины къорд бахауд знаджы къæппæджы æмæ дзы тынг бирæ фæхъуыд. 15 цæфы дзы немыцæгтæ баластой Новомосковскмæ æмæ сæ уым раздæры педагогон институты амардтой.

Фæстæдæр къорды раздзог сси лейтенант Олег Сутормин, нæхи горæты уæлдæр скъолатæй иуы студент. Иуцасдæры фæстæ йын бахаудысты фашистты къухмæ. Амардтой Оледжы, Къодзаты Гола цы къорды уыд, уый уæнгтимæ. Гитлеронтæ сæ цагътой автоматтæй, калдтой сæ г.Днепродзержинскмæ хæстæг лæбырдты.

Голайы ном рохуаты нæ баззад. Украинæйы, Кубаны æмæ Ирыстоны сырх фæдсгарджытæ раргом кодтой Фыдыбæстæйы Стыр хæсты историйы сыфтæй иу. Йæ цардæмбал Парсиаты чызг Дусетхан æм мæрдтæм йæ цæстытæ гомæй бахаста. Хæстоны байзæддæгтæ Къоста (рухсаг уæд), Чермен æмæ йæ чызг Залисы цот, уыдоны цот цыт æмæ кад кæнынц сæ бабайæн.Æнæмæнг ын ссардзысты йæ ном Фарæстæм майы, Цытджын Уæлахизы бон.

"Вестник Беслана"